„Ziemia obiecana” najlepszym filmem 120-lecia

Mamy oto najświeższy ranking „12 filmów na 120 lat kina”, przygotowany z okazji rocznicy pierwszego publicznego pokazu filmu braci Lumiere.

Ranking jest rezultatem wspólnych starań Muzeum Kinematografii w Łodzi, Zakładu Historii i Teorii Filmu Uniwersytetu Łódzkiego, we współpracy z tamtejszą „filmówką” oraz Stowarzyszeniem Filmowców Polskich. Co wymieniam, żeby uhonorować wszystkich inicjatorów ciekawego przedsięwzięcia.

Podobne rankingi ogłasza się zwykle z okazji okrągłych rocznic, ale przecież kino zmienia się na naszych oczach tak gwałtownie, że po 20 latach kryteria ocen mogą znacznie różnić się od niegdyś stosowanych. Dla porządku dodam jeszcze, iż w projekcie nazwanym „12 filmów na 120 lat kina” wzięli udział nasi twórcy filmowi branż wszelakich, a także popularyzatorzy, do których zaliczono krytyków.

Nadesłano 297 ankiet, czyli mamy całkiem pokaźną próbę. Wyniki ogłoszone zostały 28 grudnia „w samo południe” (uprzedzając, niestety, westernu zabrakło na czołowych miejscach rankingu). Wyniki posegregowane zostały według profesji ankietowanych, najciekawsza wydaje się jednak, mówiąc językiem sportowym, klasyfikacja łączna. Oto dwie najważniejsze listy:

Lista polska:
1. Ziemia obiecana, reż. Andrzej Wajda, 1975
2. Rękopis znaleziony w Saragossie, reż. Wojciech Jerzy Has, 1965
3. Popiół i diament, reż. Andrzej Wajda, 1958
4. Nóż w wodzie, reż. Roman Polański, 1962
5. Sanatorium pod Klepsydrą, reż. Wojciech Jerzy Has, 1973
6. Pociąg, reż. Jerzy Kawalerowicz, 1959
7. Przypadek, reż. Krzysztof Kieślowski, 1981
8. Dzień świra, reż. Marek Koterski, 2002
9. Matka Joanna od Aniołów, reż. Jerzy Kawalerowicz, 1961
10. Ida, reż. Paweł Pawlikowski, 2013
11. Zezowate szczęście, reż. Andrzej Munk, 1960
12. Rejs, reż. Marek Piwowski, 1970

Lista światowa:
1. Osiem i pół, reż. Federico Fellini, 1963
2. Obywatel Kane, reż. Orson Welles, 1941
3. Czas Apokalipsy, reż. Francis Ford Coppola, 1979
4. Powiększenie, reż. Michelangelo Antonioni, 1966
5. Ojciec chrzestny, reż. Francis Ford Coppola, 1972
6. Lot nad kukułczym gniazdem, reż. Milos Forman, 1975
7. 2001: Odyseja kosmiczna, reż. Stanley Kubrick, 1968
8. Pulp Fiction, reż. Quentin Tarantino, 1994
9. Pół żartem, pół serio, reż. Billy Wilder, 1959
10. Amadeusz, reż. Milos Forman, 1984
11. Dawno temu w Ameryce, reż. Sergio Leone, 1984
12. Amarcord, reż. Federico Fellini, 1973

Na liście krajowej wielkich niespodzianek nie ma. Z opinią, iż „Ziemia obiecana” jest naszym największym filmem wszech czasów, zgodzi się dzisiaj chyba każdy kinoman. Andrzej Wajda zajął zresztą dwa miejsca na podium (trzeci jest „Popiół i diament”), a można by też zapytać, dlaczego pominięte zostało „Wesele” czy „Człowiek z marmuru”.

Cieszy wysoka pozycja Wojciecha Jerzego Hasa (drugie i piąte miejsce), twórcy w pewnym okresie niedocenianego. Dzisiaj zainteresowanie filmowym „Rękopisem” z pewnością znowu wzrośnie, a to za sprawą nowego tłumaczenia arcydzieła Potockiego. Dwa razy wymieniony został też Jerzy Kawalerowicz. Zatem pierwsza trójka naszych najwybitniejszych wyglądałaby następująco: Andrzej Wajda, Wojciech Jerzy Has, Jerzy Kawalerowicz. Inne kinematografie mogą nam takiej trójcy pozazdrościć.

Pewną niespodzianką jest dopiero 12. lokata „Rejsu”, który w naszym redakcyjnym rankingu na koniec XX wieku zajął pierwsze miejsce. Wyżej jest „Dzień świra” Marka Koterskiego, satyryczny (auto)portret inteligenta zdegradowanego, z którym zapewne i dzisiaj może się utożsamiać wielu widzów.

Dopiero 22. miejsce przypadło świetnym „Nocom i dniom” Jerzego Antczaka, które niedawno zwyciężyły w rankingu popularności, ogłoszonym z okazji rocznicowego festiwalu w Gdyni.

Na liście światowej króluje Fellini, choć zapewne wielu kinomanów pozostanie przy twierdzeniu, że nie powstał dotychczas film wybitniejszy niż „Obywatel Kane”. W czołówce znalazły się też po dwa tytuły Coppoli i Formana. „Pancernik Potiomkin” Siergieja Eisensteina, który w rankingach sprzed kilku dekad zajmował pierwsze miejsca, spadł na 22. pozycję.

Nie sposób nie zauważyć, że w światowej dwunastce zabrakło filmów z ostatnich sezonów. Honoru kina naszych czasów broni „Pulp Fiction” Quentina Tarantino.

Jak się domyślam, każdy z Czytelników zapewne byłby w stanie ułożyć własne, konkurencyjne listy lub przynajmniej upomnieć się o tytuły pominięte. Proszę bardzo, zachęcam do wypowiedzi.